تغذیه در سال دوم زندگی

با توجه به ویژگی های کودکان نوپا در این نوشته سعی شده است تا ضمن اشاره به نیازهای غذایی کودک از غذاهای سالم، مقوی و مغذی که تآمین کننده نیازهای غذایی آنان باشد نام برده شود و راه کارهای مناسب در مواردی که کودک از خوردن غذا امتناع می کند، پیشنهاد گردد.

خصوصیات کودک نوپا

در سال دوم زندگی رشد فیزیکی یعنی افزایش قد و وزن کودک قدری کندتر از سال اول زندگی است. انتظار می رود در سال دوم حدود 2.5 کیلو به وزن و تقریبا 12 سانتیمتر به قد کودک اضافه شود. تکامل مغزی و حرکتی در این فاصله زمانی زیاد است به طوری که مغز کودک تا پایان دو سالگی سریعترین دوران رشد خود را پشت سر می گذارد. فرم بدن کودک نیز نسبت به یک سالگی تغییر زیادی پیدا می کند و بسیاری از چربی های بدن به ویژه در نواحی پشت، سرین و پاها از بین می روند و عضلات محکم تر و قویتر شده و استخوان های پا کشیده تر می شود.

ازنظر تکامل، کودک در این سن راه می رود، کلماتی را بیان می کند، محیط اطراف خود را با دقت می نگرد، کنجکاو است و مرتب درحال اکتشاف است و می خواهد چیزهای جدید را بشناسد. کودک در این سن دوست ندارد به او کمک کنند و حس استقلال طلبی دارد، از طرفی برای جلوگیری از خطر به مراقبت بیشتری نیاز دارد. دراین سن کودک کارهایی می کند که مورد توجه قرار گیرد و احساساتش را بهتر می فهماند.

در این سن رفتار تغذیه ای کودک نیز تغییر می کند و در مورد نحوه غذا خوردنش دخالت و گاهی اوقات کمک می کند. گاهی غذا را در دهان نگه می دارد و آن را نمی بلعد، ولی ممکن است برای خوردن همان غذا بعد از چند ساعت علاقه نشان دهد. در این زمان به تدریج یاد می گیرد که چگونه می تواند از قاشق به طور نسبتاً صحیح استفاده کند، در گرفتن فنجان مهارت پیدا می کند و می تواند شیر یا مایعات را از فنجان یا لیوان بنوشد.

رشد کودک نوپا

هریک از کودکان یک تا دو ساله الگوی رشد خاص خود را دارند و نباید الگوی رشد آنها را با سایر کودکان مقایسه کرد. در اشتها و رشد هر کودک نیز معمولاً نوساناتی مشاهده می شود، یعنب گاهی از اشتها و رشد بیشتری برخوردارند و برخی اوقات اشتهای خوبی ندارند. بدیهی است اگر مادران از این تغییرات اشتها و رشد باخبر باشند نگرانی های آنها در مورد غذا خوردن کودک بسیار کمتر خواهد شد.

معمولا متناسب با میزان رشد کودکان و همچنین مراحل تکامل آنها نیاز به مواد مغذی نیز تغییر می کند و عواملی مانند حرکت، بازی، فعالیت و اندازه بدن، سوخت ساز بدن، وضع سلامت یا بیماری همه به عنوان معیار نیازهای تغذیه ای کودک مورد توجه قرار می گیرند. بنابراین مواد غذایی که در اختیار کودک قرار می گیرد باید به گونه ای باشد که موارد زیر را تأمین نماید:

• سرعت رشد جسمی کودک
• رشد سریع مغز و افزایش تعداد سلول های آن
• تکامل سیستم ایمنی کودک
• فعالیت فیزیکی
• ترمیم سریع بافت ها و جبران آنچه در جریان بیماری از بین می رود

 کلیاتی در مورد انرژی و مواد مغذی مورد نیاز یک کودک ۱ تا ۲ ساله

درمورد میزان انرژی یا کالری دریافتی از مواد غذایی آنچه که در کتاب ها به عنوان مقدار مورد نیاز روزانه توصیه می شود تنها می تواند به عنوان یک راهنما مد نظر قرار گیرد زیرا این میزان از مواد غذایی، برای برنامه ریزی های غذایی جمعی تدوین شده و ممکن است نیازهای برخی از کودکان بسیار بیشتر از نیاز فیزیولوژیک پایه آنها باشد، لذا میزان انرژی مورد نیاز برای هر کودک باید براساس عواملی نظیر اشتها، جثه، میزان فعالیت و حتی نوع رابطه مادر با کودک پایه ریزی شود.

وزن به تنهایی نمی تواند معیار خوبی برای تعیین انرژی مورد نیاز و مقدار مواد غذایی دریافتی کودک باشد. به عنوان مثال، در زمان هایی که کودک رشد بیشتری دارد مانند سال اول زندگی و یا بعدها در سنین بلوغ و همچنین در کودکانی که زیر وزن استاندارد هستند یا آنهایی که افزایش وزن دارند مقدار انرژی و غذای مورد نیاز متفاوت است. لذا معیار وزن تنها به عنوان یا راهنما مورد نظر قرار می گیرد.

در سال دوم زندگی، همزمان با کاهش روند رشد، میزان نیاز به پروتئین و کالری به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن کاهش می یابد ولی باید به میزان دریافتی مواد مغذی دیگر مانند کلسیم، آهن، ویتامین C، ویتامین A، اسید فولیک و ویتامین B6 توجه داشت.

کلسیم و آهن برای رشد کودک ضروری است، بنابراین در صورتی که برنامه غذایی کودک حاوی مقادیر مناسبی از مواد غذایی نظیر لبنیات باشدکلسیم مورد نیاز او تأمین می شود. گوشت، حبوبات، نان (غلات)، برخی از سبزی ها و میوه های تازه و خشک غنی از آهن هستند و می توانند نیازهای تغذیه ای کودکان را ازنظر آهن تأمین کنند، با این حال باید تا سن 2 سالگی آهن را به میزان 15 میلی گرم در روز به صورت مکمل و در قالب شربت یا قطره آهن در برنامه روزانه کودک گنجاند. (برای تأمین این میزان آهن در صورت استفاده از قطره های فروس سولفات موجود در بازار باید 15 قطره و در صورت استفاده از شربت فروس سولفات حدود 1.5 سی سی از آن را به صورت روزانه در برنامه کودک گنجانید)

در برنامه غذایی روزانه کودک میوه و سبزی نیز باید گنجانده شود تا کودک قسمتی از ویتامین های مورد نیاز خود را از این طریق دریافت کند.

استفاده از قطره مولتی ویتامین در سال دوم زندگی ضروری است و در موارد زیر اهمیت استفاده از آن دوچندان می شود:

• کودکانی که در سن یک سالگی از شیر مادر محروم می شوند
• تماس کافی با نور خورشید ندارند
• غذاهای گوشتی و پروتئینی کمی می خورند و مصرف مستمر لبنیات جزو عادات غذایی خانواده نیست
• کودکان کم اشتها و یا محروم از توجه و عطوفت خانواده که به مقدار کافی منابع مهم ویتامین دریافت نمی کنند
• کودکانی که بدغذا هستند یا به لبنیات علاقه ندارند ویا به آن حساسیت دارند.

 اشتهای کودکان 1 تا 2 ساله

اشتها در زمان های مختلف متفاوت است و تحت تأثیر عوامل زیادی از جمله میزان رشد کودک قرار می گیرد، بنابراین حتی در کودکانی که در سال اول اشتهای خوبی داشته اند در سال دوم زندگی به نظر می رسد که کودک اشتهای سابق را ندارد و والدین از کم شدن اشتهای کودک شکایت می کنند در صورتی که ای کاهش استها ناشی از کند شدن رشد این سن نسبت به سال قبل است.

گرچه ممکن است بین کودکان ازنظر نوع و میزان دریافت مواد غذایی اختلاف زیادی وجود داشته باشد، اکثر کودکان و حتی آنهایی که مقدار مواد غذایی متغیری دریافت می کنند، انرژی و مواد مغذی مورد نیاز خود را از یک غذای متعادل به دست می آورند.

سایر عوامل همچون رفتار خانواده در زمینه دوست داشتن یا دوست نداشتن غذا و عادات نادرست مربوط به غذا و تغذیه، همه در سال اول و دوم زندگی کودک شکل می گیرد و ادامه می یابند. در اینجا پدر و مادر به عنوان یک الگو نقش مهمی ایفا می کنند. شرایط روانی ویا نحوه تغذیه و برخورد افراد خانواده در هنگام غذا خوردن می تواند در جو روانی مثبت یا منفی که خانواده برای کودک ایجاد می کنند نقش داشته باشد.

عدم آگاهی یا بی توجهی اعضاء خانواده در مورد رفتارهای تغذیه ای کودک، همچنین محدودیت فرصت والدین بخصوص مادر می تواند در مشکلات تغذیه و کاهش اشتهای کودک مؤثر باشد و موجب شود که کودک برخس از غذاهایی را که قبلا خوب می خورده، دیگر نخورد. این بی علاقگی ممکن است یک تا دو هفته طول بکشد و گاه سال ها باقی بماند.

از سوی دیگر کودکان در این سن کم کم تمایل به استقلال را از خود بروز می دهند و دوست دارند که خود غذا بخورند. همچنین هنوز دوست دارند که زیخت و پاش کنند و از انگشتان خود برای برداشتن غذا استفاده نمایند. کودکان ترجیح می دهند از غذاهایی استفاده کنند که مستقیماً آن را به دست بگیرند ویا در بشقابشان جستجو کرده و آن را بردارند. در این سن در بسیاری اوقات تمایل کودکان به برخی از غذاها و حتی غذاهایی که مناسب سنشان نیست ویا بازی کردن با غذا بیشتر به دلیل بازیگوشی و حس استقلال طلبی آنهاست نه اینکه واقعاً به آن غذای خاص علاقه داشته یا نسبت به بعضی دیگر بی علاقه باشند.

برنامه غذایی کودک در سال دوم زندگی

یک برنامه غذایی مناسب باید کلیه مواد مغذی (کربوهیدرات ها، پروتئین، چربی، ویتامین ها و مواد معدنی) را به نسبت متعادل در اختیار کودک قرار دهد تا انرژی مورد نیاز او که معمولا یکصد کیلوکالری به ازاء هرکیلو از وزن بدن است تأمین شود.

معمولا 50% انرژی مورد نیاز از مواد قندی، 30% از چربی ها و حدود 20% از مواد پروتئینی باید تأمین شود. غذای کودکان یک تا دوساله باید کم حجم ولی مقوی و مناسب و شامل همه گروه های غذایی باشد. مقدار غذای کودک می تواند بر حسب اشتهای او افزایش یابد. در این سن هرگز نباید انتظار داشته باشیم که کودکان مانند بزرگسالان غذا بخورند چون ظرفیت معده آنها هنوز کم است.

از سوی دیگر به دلیل اینکه حس کنجکاوی کودک جهت آشنایی با دنیای خارج تأثیر زیادی بر اشتهای او می گذارد، باید وعده های غذایی کودک را به 5 بار در روز افزایش داد که از این تعداد 3 وعده غذای اصلی است که باید مقوی و پرانرژی باشد. دو وعده از آن نیز میان وعده است که باید مناسب و مکمل وعده های اصلی باشد.

دراین سن هنوزهم کودک با شیر مادر تغذیه می شود تا بخشی از انرژی و مواد مغذی مورد نیاز او از این طریق در اختیارش قرار گیرد.

نمونه ای از برنامه غذایی کودک در سال دوم زندگی

یک کودک یک ساله حدود 30% انرژی، 50% پروتئین، 2% آهن و 75% ویتامین A مورد نیاز خود را از شیر مادر به دست می آورد. در مورد سایر ویتامین ها و املاح نیز درصدی ازطریق شیر مادر و بقیه نیز با غذایی که به کودک داده می شود تأمین می شود. البته جون تأمین مقادیر کافی برخی ویتامین ها و آهن از طریق شیرمادر و غذا مقدور نیست، استفاده از قطره مولتی ویتامین و آهن تا پایان دو سالگی توصیه می شود.

 به عنوان یک راهنمای کلی برنامه غذایی کودک یک تا دوساله می تواند به شکل زیر باشد:

سه وعده غذای اصلی شامل صبحانه، ناهار و شام  

دو میان وعده حدود ۱۰ صبح و  ۴ عصر  

 نمونه:

صبحانه:  

نان و کره و مربا و چای/ نان و کره و عسل و چای/ نان و پنیر و گردو/ نان و تخم مرغ و پنیر

ناهار:  

 یک نوع میوه با اندازه متوسط همراه با عدس پلو با دو قاشق غذاخوری ماست/ سبزی پلو با ماهی/ سبزی پلو با ماهیچه/ کوفته قلقلی با سیب زمینی و هویج/ لوبیا چیتی با سیب زمین و هویج/ خوراک گوشت با سیب زمینی و هویج/ پلو با نصف سیخ کباب/ خورش سبزی با پلو

شام:  

ماکارونی با گشوت چرخ کرده و کمی سبزی/ ماکارونی با پنیر رنده شده/ لوبیا چیتی با سیب زمین و کمی روغن زیتون/ کوکوی سبزی با نان/کوکوی سیب زمینی با نان/ نصف سیخ کباب با نان

میان وعده های صبح و بعدازظهر:  

دو عدد بیسکوئیت با یک تکه سیب/ یک تکه نان و یک موز/ یک تکه نان با دو عدد خرما/ یک تکه نان با یک عدد سیب زمین متوسط یا دو عدد هویج پخته شده/ نان و پنیر و خیار/ یک پیاله شله زرد/ یک نعلبکی حلوا/ ده عدد پسته ریز و ندم شده همراه با یک فنجان آب میوه/ نصف لیوان ماست با یک عدد خرما و یک تکه نان/ یک تکه نان با کمی کره و پنیر و …

کلا همانطور که گفته شد، کودکان در این سن دوست دارند که مواد غذایی را با دست خود بردارند. لذا در صورت امکان بهتر است که غذای آنها شامل یک تکه گوشت یا حبوبات پخته شده همراه با یک نوع سبزی با برگ سبز یا زرد (اسفناج، کرفس، کدو حلوایی، هویج و …) به اضافه پلو با نان یا سیب زمینی و هر روز همراه با یک میوه باشد. در غیر این صورت می توان از همان برنامه روزانه خانواده مثل خورش سبزی یا قیمه و …با تغییراتی (کاهش نمک و چاشنی) استفاده نمود.

نکات مهم و قابل توجه در تغذیه کودک در سال دوم زندگی  

•   برعکس سال اول که توصیه می شد تغذیه با شیرمادر مقدم بر غذای کمکی باشد، در سال دوم با توجه به اهمیت بیشتر غذاهای جامد توصیه می شود حتی المقدور شیر مادر بغد از غذا داده شود.
• دفعات تغذیه کودک(به غیر از شیر مادر) 6-5 بار در روز است.
• توصیه می شود تا18 ماهگی بسته به تحمل کودک، به تدریج غذاهای سال اول زندگی به غذاهای سفره خانواده تبدیل شود، لذا هفته‌ای 3-2 بار از همان غذاهای کم حجم، مقوی و پرانرژی سال اول زندگی مانند سوپ گوشت و سبزیجات مخلوط با کمی آرد و شیر و شکر ویا کته نرم که با آب گوشت پخته شده است برای کودک تهیه شود.
• نیاز به کلسیم و پروتئین عمدتاً از طریق شیر مادر و ماست که در روز به کودک داده می شود، تأمین می شود.
• سفیده تخم مرغ را می توان همانطور که در مورد زرده آن شروع شده بود یعنی کم کم و به صورت کاملا پخته و سفت و به مقدار کم شروع کرد و به تدریج به یک سفیده کامل رساند.بدین ترتیب کودک می تواند یک روزدرمیان یک تخم مرغ کامل به صورت نیمرو، املت یا آبپز بخورد، اما هر روز می تواند از سفیده تخم مرع استفاده نماید.
• از گروه چربی و شیرینی ها نیز باید استفاده نمود.استفاده از این گروه به صورت غنی کردن غذای کودک با روغن یا کره تا حدی که جای مواد غذایی دیگر را نگیرد و سبب کاهش اشتهای او نشود، می باشد.
• از مواد نشاسته ای به صورت نان، برنج، ماکارونی و سیب زمینی جهت تأمین انرژی کودک استفاده می شود.
• حبوبات غنی از مواد پروتئینی و املاح هستند که معمولا از اواخر سال اول زندگی به رژیم غذایی کودک اضافه می شوند.در سال دوم نیز می توان به تدریج بر تنوع آنها افزوده و بعد از خیس کردن و جدا کردن پوست آنها به صورت کاملا پخته شده از آنها همراه با سیب زمینی و روغن زیتون استفاده نمود.
• اگر از ابتدا غذا به صورت یکباره و به صورت آنچه که در سفره خانواده است برای کودک شروع شود، پذیرش و هضم آن برای کودک مشکل می شود لذا در ابتدا باید تغییراتی در غذای سفره خانواده ایجاد کرد، به عنوان مثال:اگر برنج بهخ صورت کته و کاملا نرم شده نیست می توان آن را با پشت قاشق و کمی آب خورش نرم و له نمود ویا اگر خوراک گوشت و سیب زمینی وجود دارد، کمی نان را در آب خوراک نرم کرده و همراه با گوشت و سیب زمینی که با پشت قاشق له و نرم شده است به کودک داد.
• حجم معده کودک در این سن کوچک است و نباید آن را با آب، آبمیوه و یا خود میوه پر کرد.
• آبمیوه در حجم کم به عنوان یک نوشیدنی خنک از میوه های تازه یا از شربت های خانگی مانند شربت آبلیمو و… بعد از بازی و تقلای کودک در یک روز گرم برای او بسیار مطبوع و لذت بخش است.
• مصرف میوه های مختلف، دو تا سه بار در روز به مقدار توصیه شده در قسمت های بعدی این سلسله مقالات، هم بخشی از نیازهای کودک به ویتامین هایA و C را تأمین می کند و هم به علت داشتن فیبر کار دستگاه گوارش را تسهیل می نماید.
• دادن غذاهای خیلی شیرین ویا نوشیدنی در حجم زیاد در فاصله دو وعده غذا معمولا سبب کاهش اشتها شده و ممکن است کودک را از خوردن غذای اصلی باز دارد.
• در برنامه غذایی کودک یک تا دو ساله تنقلاتی مانند چیپس، پفک، شکلات و نوشابه جایی ندارد.
• صورتی که فعالیت کودک زیاد باشد استفاده از میان وعده های انرژی زا مانند خرما، کشمش، مربا، کمپوت، ژله، بیسکوئیت، بستنی پاستوریزه، بادام و پسته خام(به صورت ریز و پودر شده مخلوط با ماست) به شرطی که جای غذای اصلی را نگیرد مفید است.
• کودکان یک تا دو ساله هنوز هم در معرض خفگی هستند و موادی مانند تکه های سوسیس، دانه انگور، سبزی های خام، فندق، بادام، ذرت، آب نبات و… نباید در دسترسشان باشد. همچنین وقتی دراز کشیده اند یا در حال دویدن هستند نباید به آنها غذا داده شود.
• میوه های آلرژی زا مانند کیوی و خربزه و نیز موادی که هضم آنها مشکل است مانند پوست حبوبات، هنوز هم در برنامه غذایی کودک جایی ندارند.
• در طول سال دوم زندگی، مصرف قطه ویتامین هایA و D یا مولتی ویتامین و قطره یا شربت آهن به همان مقداری که در سال اول زندگی به کودک داده می شد باید ادامه داشته باشد و این مطلب که آهن موجب سیاهی دندان ها می شود نباید مانه مصرف آن شود. برای جلوگیری از سیاهی دندان ها باید قطه یا شربت آهن را در عقب دهان کودک ریخت و متعاقب آن به کودک آب یا چند قاشق مرباخوری آبمیوه داد ویا دندان ها را مسواک زد.

آشنایی با رفتارهای غذایی کودک یک تا دو ساله

پایان یک سالگی و همچنین عبور از مرحله تغذیه با مجموعه “شیرمادر + غذای کمکی” به “غذای خانواده + شیرمادر” مرحله مهمی از زندگی کودک است. در این دوران همچنان باید بخشی از غذاهای اواخر یک سالگی ادامه یابد و غذاهای سفره به تدریج وارد برنامه غذایی او شود، به ظوری که با بزرگ شدن کودک و گذشت زمان سهم او سهم او از مواد غذایی سفره خانواده بیشتر و غذاهای مخصوص قبل از یک سالگی کمتر شود تا بعد از چند ماه کودک بتواند همه مواد مورد نیاز خود را از سفره خانواده تأمین نماید. در این سن چون معده او هنوز گنجایش کمی دارد برای تأمین کالری مورد نیازش باید وعده های غذایی متعددی داشته باشد و از میان وعده های سالم و مغذی استفاده نماید.

 رفتارهای غذایی

نکته قابل توجه این است که کودکان با عادات بد غذایی متولد نمی شوند، بلکه ما آنها را چنین بار می آوریم.

والدین باید به خاطر داشته باشند که اگر کودکی گاهی اوقات علاقه به خوردن غذا نشان نمی دهد احتمال دارد که این امری طبیعی و ناشی از کاهش موقتی اشتهای او باشد. برای ترغیب کودک به غذا خوردن باید غذای او را متنوع، خوشرنگ، خوشبو و با قوام و غلظت مناسب به صورت اشتها آور تهیه کرده و زمان غذاخوردن را برای او دلپذیر و لذتبخش نمود.

والدین اکثر کودکانی که خوب غذا نمی خورند و بهانه گیری می کنند نمی دانند که کودک آنها در حال تعییر عادات غذایی در طول زندگی خود می باشد. این والدین معمولا یا:

• با فشار، کودک خود را وادار به خوردن می کنند.
• ویا با شوخی، ادا، حقه و… غذا را داخل دهان او می گذارند.

 این اعمال سبب می شود که کودک نسبت به غذا خوردن مقاومت نماید و در سال های بعد هم دچار مشکلات بیشتری در غذا خوردن شود.لذا باید نکات زیر مورد توجه قرار گیرند:  

• مواد غذایی نه تنها ازنظر کمیت و کیفیت باید کامل و مناسب باشد بلکه شرایط محیطی که کودک در آن تغذیه می شود نیز باید ازنظر روانی مساعد و مطلوب باشد تا کودک از خوردن غذا لذت برده و به آن تمایل نشان دهد.
• چون در اواخر سال دوم کودک بیشتر اجتماعی شده و اغلب قادر است بدون کمک غذا بخورد و غذای مورد علاقه خود را به دلخواه انتخاب نماید مادر باید مراقب باشد که مواد مغذی کافی، متعادل و پرانرژی در اختیار او بگذارد و از مصرف شدن آن اطمینان حاصل کند.
• به کودک نباید به زور غذا داد.در عین حال محیط او باید آرام باشد و حواس و توجه اش به مطلب دیگری جلب نشود. گاهی مادها اجازه نمی دهند که کودک مطابق میل و نیاز خود غذا طلب کند، درحالی که بهتر است اشتیاق و اشتهای کودک حتماً درنظر گرفته شود.
• اگر کودک غذایی را دوست نداشت نباید آن را کلا از برنامه غذایی حذف کرد، بلکه می توان با تغییراتی و در فرصتی دیگر آن را امتحان کرد.
• به امتناع کودک از غذا خوردن در بعضی از شرایط باید توجه نمود.گاهی جدایی از مادر، بیماری، شرایط خاص روحی، شب نخوابیدن، عدم استفاده از آفتاب و هوای سالم و پاک، نداشتن فعالیت زیاد، گوشه گیری کودک و گاهی اوقات وسواس بیش از اندازه مادر در مورد اینکه هنگام غذا خوردن باید همه چیز تمیز بماند و لباس کودک کثیف نشود و … ممکن است بر علاقه و اشتهای کودک به غذا ویا امتناع از غذا خوردن مؤثر باشد.
• کودک در زمان غذاخوردن باید در محل امن و راحتی قرار گیرد، مشتاق غذاخوردن باشد، بدون عجله به او غذا داده شود وبا زور، تهدید ویا رشوه وادار به غذاخوردن نشود.اگر به هرعلتی از خوردن یک وعده غذا خودداری کرد باید بدون هیچگونه نگرانی و اضطراب آن نوبت را به تأخیر انداخت ویا حتی از آن صرف نظر کرد.
• کودک غذای گرم را نسبت به غذاهای داغ یا سرد ترجیح می دهد.
• معمولا با غذا بازی می کنند و صحنه های غیرقابل انتظاری ایجاد می کنند ولی خودشان از این کار لذت می برند .
• نمی توانند بیش از5 تا 10 دقیقه پشت سر هم برای غذاخوردن وقت صرف کنند واگر بتوانند سفره را ترک می کنند و بعد دوباره برمیگردند.
• آداب غذاخوردن را مراعات نمی کنند.در حین غذا خوردن و بعد از سیر شدن، غذا را به اطراف پخش می کنند.
• بیشتر به خواسته ها و تمایلات خود توجه دارند و کمتر به نظر دیگران اهمیت می دهند.
• از پدر، مادر، خواهر و برادرشان تقلید می کنند.
• بعضی غذاها را نمی خورند و احتمال بروز عادات نامساعد غذایی از همینجا سرچشمه می گیرد.

بنابراین چون مغز فعال و پویای کودک آماده دریافت همه پیام های محیط زندگی و اطرافیان است عادات خوب غذایی باید از سنین پائین به کودک آموزش داده شود. آموزش عملی و عینی به مراتب مؤثرتر از بیان است. همه افراد بزرگتر خانواده باید بدانند رفتارهای غذایی آنان می تواند برای افراد کوچکتر الگو باشد. پس سر سفره و هنگام صرف غذا بایدمراقب بود و حداقل به منظور آموزش فرزندان به علدت های خوب غذایی عمل نمود مثلا از عنوان عبارت هایی همچون “من این غذا را دوست ندارم” ویا “چقدر بدمزه و بدشکل است” خودداری شود. همچنین ازاضافه نمودن نمک و شکر به غذا باید پرهیز نمود و مصرف سبزی و میوه را باید افزایش داد.

در شکل دادن عادات غذایی کودک سلامت روانی مادر نقش عمده ای دارد. اضطراب، افسردگی ویا رفتارهای وسواسی می تواند باعث کم اشتهایی یا بی اشتهایی و بدغذایی کودک شود و سبب بروز بسیاری از مشکلات رفتاری، خلقی و تغذیه ای در کودکان شود.

  محل، زمان و نحوه غذا دادن به کودک

• کودک باید غذا را سرمیز یا سفره خانواده در محیطی تمیز، آرام، دوستانه، راحت، مطمئن و خوشاید صرف کند تا ضمن اینکه از غذاخوردن همراه دیگران لذت می برد، طرز غذاخوردن و نحوه استفاده از قاشق، چنگال و لیوان را نیز بیاموزد.
• بهتر است کودک را به جای اجبار تشویق به غذاخوردن کرد. علاقه به غذاخوردن زمانی به وجود می آید که غذا به صورت جالبی ارائه شود و کودک ببیند که دیگران نیز غذاهای متنوع یا جدید را با لذت می خورند.
• غذا باید به شکلی باشد که خوردنش برای کودک آسان باشد. مثلاً گوشت چرخ کرده را بهتر از گشوت تکه ای می پذیرد یا قطعات کوچک سیب زمینی ویا هویج پخته شده یا لقمه های کوچک غذا را با میل و رغبت می خورد.
• ظرف غذای کودک باید کوچک و کمی گود باشد تا غذا از آن بیرون نریزد. قاشق و چنگال و لیوان هم باید کوچک، سبک و طوری باشد که کودک بتواند به راحتی آن را بردارد و نگه دارد. بهتر از قاشقی که او را به یاد قاشق دارو می اندازد استفاده نکرد. کودک را بویژه در شروع غذا که گرسنه است، باید تشویق کرد تا علیرغم ریخت و پاشی که می کند خودش غذا بخورد تا مهارت و اعتماد به نفس پیدا کند، سپس وقتی از خوردن خسته شد یا ضمن آنکه خودش غذا می خورد به او کمک کرد.

 رعایت نکات ایمنی هنگام غذا خوردن کودک  

• کودک را هنگام غذا خوردن تنها نگذارید.همیشه یک نفر باید برغذاخوردن کودک نظارت داشته باشد.
• او را بنشانید و غذا بدهید.مراقب جویدن غذا و بلعیدن او باشید.
• همزمان با افزایش دندان های کودک، غلظت و سفتی غذا را بیشتر کنید و غذاهایی بدهید که قابل جویدن باشد.
• مواد غذایی که احتمال دارد باعث خفگی کودک شود مانند سوسیسٍ شکلات، آب نبات، تخمه، آجیل، انگور و تکه های درشت گوشت را در دسترسش قرار ندهید.
• هنگام دندان درآوردن اگر برای بی حس کردن لثه از دارو استفاده می کنید، سعی کنید نزدیک زمان غذا خوردن نباشد، چون باعث بی حسی ماهیچه های گلو می شود و بلعیدن عذا را مشکل می کند.
• اگر کودک در اتومبیل یا در کالسکه در حال حرکت است به او غذا ندهید.

* سلسله مقالات “تغذیه در سال دوم زندگی” برگرفته از راهنمای منتشر شده توسط انجمن تغذیه با شیر مادر کشور تحت عنوان “تغذیه در سال دوم زندگی” که به همت جمعی از مجربترین اساتید رشته کودکان کشور تهیه و تدوین شده است، می باشد.